Д.Моломжамц: Төвбанк унаган боловсон хүчинтэй айл /Зууны мэдээ/
Эх сурвалж: Зууны мэдээ сонин, 2015.04.15 №76/5262/
Монголбанкны Ерөнхийлөгч, Сангийн сайд, Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газрын дарга асан Д.Моломжамцтай цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.
-Төвбанк төрийн мөнгөний бодлогыг хэрэгжүүлэх үүргээ хэрхэн гүйцэтгэж байна вэ?
-Төвбанк төрийн мөнгөний бодлого хэрэгжүүлэх ажлаа сайн гүйцэтгэж байна. Учир нь дэлхийн эдийн засгийн нөхцөл байдал, Монгол Улсын эдийн засгийн өсөлт сул байгаа үед мөнгөний бодлогын арга хэрэгслээрээ дамжуулан төгрөгийн тогтвортой байдал болон инфляцийг хяналттай байлгаж чадаж байгаа нь сайшаалтай. Дэлхийн эдийн засгийн хөрөнгийн урсгал хөгжингүй орнуудаас хөгжиж буй орнууд руу шилжих хандлагатай ажиглагдлаа. Уул уурхайн бүтээгдэхүүний үнэ ч буурсаар байна. Манай улсын хувьд өсөлтийн жилүүдэд уул уурхайг шүтсэн. Эдийн засаг хумигдаж байгаа энэ үед төвбанк уламжлалт болон уламжлалт бус бодлого хэрэгжүүлж эдийн засгийг тогтвортой авч үлдлээ. Үнэ тогтворжуулах хөтөлбөрийн хүрээнд мах, шатахууны үнийн хөөрөгдлийг барьж чадсан гэж боддог. Аль ч улс оронд дундаж орлоготой гэр бүлээ төрийн бодлогоор дэмждэг. Тиймээс Төвбанк, арилжааны банкуудын оролцоотойгоор иргэдийг орон сууцжуулах хөтөлбөр хэрэгжүүлж найм, таван хувийн хүүтэй зээлээр 80 шахам мянган айлыг орон сууцтай болгосон хүмүүст өгч буй бодит туслалцаа юм шүү дээ. Энэ бодлогын үр дүнд инфляц нэг орон тоонд хүрлээ.
-Таныг Монголбанкны ерөнхийлөгчөөр томилогдох үед инфляц хэд хувьтай байсан бэ?
-Би Монголбанкны Ерөнхийлөгчөөр 1992-1996 онд ажилласан. Тэр үед улс орны байдал хүнд байсан. Хоёр нийгмийн шилжилт болж инфляц 250 хувьтай байсан. Би буухаасаа өмнө 50 болгосон юм. Одоо манай банкны салбар дэлхийн хөгжилтэй мөр зэрэгцэн үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Эдгээр нь мөн л төвбанкны бодлогын арга хэрэгсэлтэй холбоотой. Төвбанкинд бүх юм сайн сайхан болж бүтэж байна гэж хэлж болохгүй. Хийж хэрэгжүүлэх олон ажил хүлээж байна.
-Төвбанкны бие даасан, хараат бус байдлын талаар тодруулмаар байна. Дэлхийн бусад орнууд Төвбанкныхаа бие даасан байдлыг хэрхэн баталгаажуулсан байдаг юм бол?
-Дэлхийн бүх оронд Төв банкны хараат бус, бие даасан байдлыг хуулиар баталгаажуулж өгсөн байдаг. Манайд ч ялгаагүй. Төрийн мөнгөний бодлого улс төрөөс, гүйцэтгэх засаглалаас хараат бус байж ирсэн. Тэгэх ч ёстой. Тиймдээ ч Төвбанк улсын төсвөөс, энгийнээр хэлэхэд, татвар төлөгчдийн мөнгөөр санхүүждэггүй. Монголбанк улсын төсвөөс санхүүждэг байгууллага биш. Цаашид бид төвбанкны бие даасан байдлыг хамгаалахад чиглэсэн тодорхой арга хэмжээ авах шаардлагатай.
-Төвбанк ажилтнууддаа орон сууцны зээлийн дэмжлэг үзүүлсэн. Үүнийг нийгмийн сүлжээгээр шүүмжлэх болсон. Таны бодлоор?
-Төвбанк хуульд нийцэхгүй шийдвэр гаргана гэж байхгүй. Хуулийн хүрээнд, журам дүрмээ баримталж шийдвэр гаргадаг, үйл ажиллагаа явуулдаг газар. Ер нь асуудлыг жаахан цадигтай, хэм хэмжээтэй, баримжаатай ярих ёстой. Юм л бол төрд ажиллаж байгаа хүмүүс рүү дайрах, гүтгэх, хүссэнээрээ доромжлох явдал газар авлаа. Тэр хүмүүсийн чинь цаана гэр бүл, үр хүүхэд, нэр төр нь бий. Монгол Улс төрд ажиллаж байгаа хүнийг төрөөс орон байраар хангагдах баталгаагаар хангана гэсэн хуультай юм шүү дээ. Монголбанкны тухай хуульд өөрийн ажилтнаа Төрийн албаны тухай хуульд зааснаас дордуулахгүйгээр ажиллах нөхцөл, баталгаагаар хангана гэж бий. Эдгээр хуулийг манай үе үеийн Улсын Их Хурал баталдаг. Хууль тогтоох байгууллагын баталсан хуулийг бүгд л дагаж мөрддөг. Тэгэхээр хууль тогтоомжид заасны дагуу төрд зүтгэж байгаа сайн ажилтнаа төр харахгүй гэж болохгүй. Тэдний нийгмийн асуудлыг тодорхой хэмжээнд шийдвэрлээд явах нь зүйтэй. Нийгмийн асуудлаа шийдэж чадахгүй байгаа хүн төрийн ажлыг хангалттай гүйцэтгэж чадахгүй гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Мөн ар талдаа санаа нь зовж байгаа бол оновчтой бодлого гаргана гэдэг эргэлзээтэй асуудал болно.
-Тэгвэл Төвбанк ажилтнууддаа орон сууц авахад нь дэмжлэг үзүүлэх нь зөв гэсэн үг үү?
-Төрд ажиллаж үзсэн хүмүүс бол мэднэ. Төрийн албанд ажил их, ачаалал дийлдэхгүй, үүрэг хариуцлага өндөр. Амралтын өдөр, баяр ёслол, шөнө оройн цагаар ажиллах нь энгийн үзэгдэл ч цалин багатай шүү дээ. Гэтэл төрд заавал цэвэр мэргэжлийн, өндөр боловсролтой, ур чадвартай, сахилга хариуцлагатай, ёс зүйтэй хүмүүсийг ажиллуулах ёстой. Ийм боловсон хүчинг үлдээхийн тулд нийгмийн асуудлыг нь авч үзэх нь зайлшгүй шаардлагатай. Ер нь чадалтай боловсон хүчнээ алдаад байх нь хүний нөөцийн зөв бодлого биш. Төвбанкны бодлого нь зөв, шийдвэр нь мэргэн байхын тулд тэнд ажиллаж байгаа мэргэжлийн баг нь чадварлаг, ой санамж урттай, жинхэнэ мэргэшсэн мэргэжилтнүүд байх ёстой. Тийм чадварлаг хүмүүсийг тогтвортой ажиллуулах хүний нөөцийн бодлого чухал. Өөрөөр хэлбэл, нийгмийн асуудлыг нь бага боловч шийдэх хэрэгтэй.
-Хэрэв Монголбанк ажилтнууддаа орон сууцтай болоход нь зээлийн дэмжлэг үзүүлэхгүй гэвэл юу болох вэ?
-Сайн ажилтнуудаа л алдах байх даа. Боловсон хүчин нь тогтворгүй байдаг газар бодлогын ой санамж гэж юм үлддэггүй. Үүнээсээ болоод чадваргүй, чадал чансаа муутай, мэдлэг дутуу, туршлагагүй, ажлаа мэддэггүй хүмүүсээр дүүрэх аюултай. Ийм нөхцөлд 10 жилийн өмнөхийг санах нь байтугай, 10 сарын өмнөхийг ч мэдэхгүй. Би дээр хэлсэн Төвбанкны хараат бус байдал гэдэг нь үүнээс болж алдагдах аюултай байдаг. Ер нь ой санамжгүй, боловсон хүчний чадавхгүй, бодлого боловсруулах хүчгүй байх нь Монгол төрийн дархлааг сулруулна. Энэ нь Монголчуудын эрх ашиг, хүсэл сонирхол биш гэж боддог. Анзаараад байхад төрийн байгууллагын ажилтнуудын солигдож байгаа хурдыг гүйцэхэд бэрх болж. Тэгэхээр санамжгүй албан газрын санах ой ажиллахгүй, бусдыг чирэгдүүлж байгаа нь аргагүй юм. Тиймээс монгол төрийн ой санамж, боловсон хүчний тогтворгүй бодлогоос үүдэн алдагдах ёсгүй. Монголбанк бол улстөрийн нөлөө ороогүй, хүний нөөцийн тогттвортой бодлоготой цорын ганц байгууллага гэж болно.
-Та Монголбанкны ерөнхийлөгчөөр ажиллаж байхдаа ажилтнуудынхаа нийгмийн асуудалд хэрхэн анхаарч байсан бэ?
-Өмнө нь төрийн яам, тамгын газар, агентлагт ажиллаж байгаа, тодорхой шалгуураа хангасан ажилтнуудад төрөөс орон сууц өгдөг байсан. Гэхдээ тэр бүр олон хүнийг хамарч чаддаггүй байсан. Тэр үед чинь орон сууцыг ипотекийн зээлээр авах боломж байгаагүй. Намайг Монголбанкны Ерөнхийлөгчөөр ажиллаж эхлэхэд нийт ажилтнуудын 60 хувийнх нь нийгмийн асуудал шийдэгдээгүй байсан. Тэд арилжааны банкуудаас 4-5 дахин бага цалин авдаг байлаа. Тиймээс арилжааны банкууд руу сайн боловсон хүчнээ алдчихдаг байсан. Ажилтнуудаа авч үлдэн тогтвортой ажиллуулахын тулд янз бүрийн л зүйлийг боддог байлаа. Тухайлбал, хөдөөнөөс амьд хонь авч ирж банкныхаа хашаанд тарааж байсан удаа бий. Ихэнх залуучууд хажуу өрөө түрээслэж амьдардаг байсан. Ажилдаа тогтоохын тулд Монголбанкны хөрөнгөөр 75 айлын орон сууцыг анх бариулж сайн ажилладаг хүмүүсээ оруулж байлаа. Одоогоор Батлан хамгаалах яамны ар талд хоёр байр, гуравдугаар сургуулийн хажууд нэг байр бариулсан юм шүү дээ. Мөн Төвбанкны өргөтгөлийн барилга бариулж байлаа. Үүгээрээ ажилтнуудынхаа нийгмийн асуудлыг шийдэх том эхлэлийн суурийг тавьсан гэж боддог. Хүнээ дэмжих энэ бодлогын үр дүнд Төвбанкны хүний нөөц тогтвортой ажиллаж байгаа юм. Намайг Монголбанкны ерөнхийлөгчөөр ажиллаж байхад одоогийн Хяналт шалгалтын газрын захирал Д.Ганбат, Мөнгөний бодлогын газрын захирал Д.Болдбаатар, Мөнгөн тэмдэгт, үнэт зүйлсийн газрын захирал П.Сүхбаатар, Төлбөр тооцоо бүртгэлийн газрын захирал М.Амгалан, Дотоод хяналт үйл ажиллагааны эрсдлийн газрын захирал Х.Дэлгэр, Хууль эрх зүйн газрын захирал Г.Эрдэнэбаяр, Зах зээлийн газрын захирал Ж.Батаа, Судалгаа статистикийн газрын Судалгааны хэлтсийн захирал Н.Амар гээд шижигнэсэн залуучууд ажиллаж байсан. Одоо ч бүгдээрээ Монголбанкны төдийгүй төрийн ой санамж болоод 20 гаруй ажил ажиллацгааж байна. Өөр олон ч хүнийг нэрлэж болно. Өнөөдрийг хүртэл тогтвортой ажиллаж буй эдгээр хүмүүс шинэ залуу, үеийг сургаад төрийн ой санамжийг алдагдуулахгүй ажиллаж байгааг ойлгох хэрэгтэй. Монголбанк шиг ийм тогтвор суурьшилтай хүний нөөцтэй байгууллага өөр байхгүй. Төвбанк бол унаган боловсон хүчинтэй айл. Би ажил аваад нэг ч хүний ажлыг өөрчилж, халж солиогүй. Түүнээс хойш өнөөдрийг хүртэл ажиллаж байсан үе, үеийн ерөнхийлөгч Ж.Үнэнбат, О.Чулуунбат, А.Батсүх, Л.Пүрэвдорж, Н.Золжаргал нар хүний нөөцийн залгамж халаа бүхий бодлогыг хэрэгжүүлсээр ажиллаж байгаа нь сайшаалатй. Төрийн мөнгөний бодлого хэрэгжүүлэгч Төвбанк ийм байх ёстой. Цаашид ч хүний нөөцийн бодлогын хувьд ингэж ажиллах учиртай.
Эх сурвалж: Зууны мэдээ сонин Д.Оюунчимэг
Дээш буцах